დეკლარაცია სოციალური პროგრესისა და განვითარების შესახებ

გამოცხადებულია გენერალური ასამბლეის 1969 წლის 11 დეკემბრის 2542 რეზოლუციით (XXIV)


​ნაწილი I

პრინციპები

მუხლი 1

ყველა ხალხს და ყველა ადამიანს, რასის, ფერის, სქესის, ენის, რელიგიის, ეროვნების, ეთნიკური წარმოშობის, ოჯახის ან სოციალური სტატუსის, ან პოლიტიკური თუ სხვა რწმენის განსხვავების გარეშე, აქვს უფლება იცხოვროს ღირსეულად და თავისუფლად და ისარგებლოს სოციალური პროგრესის ნაყოფი და, თავის მხრივ, უნდა წვლილი შეიტანოს მასში.

მუხლი 2

სოციალური პროგრესი და განვითარება უნდა ეფუძნებოდეს ადამიანის ღირსებისა და ღირებულების პატივისცემას და უზრუნველყოს ადამიანის უფლებებისა და სოციალური სამართლიანობის ხელშეწყობა, რაც მოითხოვს:

(ა) უთანასწორობის ყველა ფორმის დაუყოვნებელი და საბოლოო აღმოფხვრა, ხალხისა და ინდივიდების ექსპლუატაცია, კოლონიალიზმი და რასიზმი, მათ შორის ნაციზმი და აპარტეიდი და ყველა სხვა პოლიტიკა და იდეოლოგია, რომელიც ეწინააღმდეგება გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის მიზნებსა და პრინციპებს;

(ბ) სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების, ასევე ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული უფლებების აღიარება და ეფექტური განხორციელება ყოველგვარი დისკრიმინაციის გარეშე.

მუხლი 3

ქვემოთ მოცემულია სოციალური პროგრესისა და განვითარების ძირითადი პირობები:

(ა) ეროვნული დამოუკიდებლობა, რომელიც დაფუძნებულია ხალხების თვითგამორკვევის უფლებაზე;

(ბ) სახელმწიფოთა შიდა საქმეებში ჩაურევლობის პრინციპი;

(გ) სახელმწიფოთა სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობის პატივისცემა;

(დ) თითოეული ერის მუდმივი სუვერენიტეტი მის ბუნებრივ სიმდიდრესა და რესურსებზე;

ე) თითოეული სახელმწიფოს უფლება და პასუხისმგებლობა, რაც შეეხება მათ, თითოეულ ერს და ხალხს თავისუფლად განსაზღვროს სოციალური განვითარების საკუთარი მიზნები, განსაზღვროს საკუთარი პრიორიტეტები და მიიღოს გადაწყვეტილება ქარტიის პრინციპების შესაბამისად. გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია მათი მიღწევის საშუალებები და მეთოდები ყოველგვარი გარე ჩარევის გარეშე;

ვ) მშვიდობიანი თანაარსებობა, მშვიდობა, მეგობრული ურთიერთობები და თანამშრომლობა სახელმწიფოებს შორის, მათი სოციალური, ეკონომიკური თუ პოლიტიკური სისტემების განსხვავებების მიუხედავად.

მუხლი 4

ოჯახს, როგორც საზოგადოების ძირითად ერთეულს და ბუნებრივ გარემოს მისი ყველა წევრის, განსაკუთრებით ბავშვებისა და ახალგაზრდების ზრდისა და კეთილდღეობისათვის, უნდა დაეხმაროს და დაიცვას ისე, რომ მან სრულად აიღოს თავისი პასუხისმგებლობა საზოგადოებაში. მშობლებს აქვთ ექსკლუზიური უფლება თავისუფლად და პასუხისმგებლობით განსაზღვრონ თავიანთი შვილების რაოდენობა და ინტერვალი.

მუხლი 5

სოციალური პროგრესი და განვითარება მოითხოვს ადამიანური რესურსების სრულ გამოყენებას, მათ შორის, კერძოდ:

(ა) შემოქმედებითი ინიციატივის წახალისება განათლებული საზოგადოებრივი აზრის პირობებში;

(ბ) ეროვნული და საერთაშორისო ინფორმაციის გავრცელება იმ მიზნით, რომ ადამიანებმა გააცნობიერონ ცვლილებები საზოგადოებაში, როგორც მთლიანობაში;

გ) საზოგადოების ყველა ელემენტის აქტიური მონაწილეობა, ინდივიდუალურად ან ასოციაციების მეშვეობით, განვითარების საერთო მიზნების განსაზღვრასა და მიღწევაში, ადამიანის უფლებების საყოველთაო დეკლარაციაში გათვალისწინებული ფუნდამენტური თავისუფლებების სრული პატივისცემით;

(დ) მოსახლეობის არახელსაყრელ ან მარგინალურ სექტორებს თანაბარი შესაძლებლობების უზრუნველყოფა სოციალური და ეკონომიკური წინსვლის მიზნით, ეფექტური ინტეგრირებული საზოგადოების მისაღწევად.

მუხლი 6

სოციალური განვითარება მოითხოვს ყველას გარანტიას მუშაობის უფლებისა და დასაქმების თავისუფალი არჩევანის შესახებ.

სოციალური პროგრესი და განვითარება მოითხოვს საზოგადოების ყველა წევრის მონაწილეობას ნაყოფიერ და სოციალურად სასარგებლო შრომაში და ადამიანის უფლებებისა და ფუნდამენტური თავისუფლებების, სამართლიანობისა და საკუთრების სოციალური ფუნქციის, მიწის და საკუთრების ფორმების დამკვიდრებაში. წარმოების საშუალებები, რომლებიც გამორიცხავენ ადამიანის ყოველგვარ ექსპლუატაციას, უზრუნველყოფენ საკუთრების თანაბარ უფლებებს ყველასთვის და ქმნიან პირობებს ადამიანებს შორის ნამდვილ თანასწორობამდე.

მუხლი 7

ეროვნული შემოსავლისა და სიმდიდრის სწრაფი გაფართოება და მათი თანაბრად განაწილება საზოგადოების ყველა წევრს შორის არის ფუნდამენტური სოციალური წინსვლისთვის და, შესაბამისად, ისინი უნდა იყვნენ ყველა სახელმწიფოს და მთავრობის პრეოკუაციის სათავეში.

საერთაშორისო ვაჭრობაში განვითარებადი ქვეყნების პოზიციის გაუმჯობესება, სხვა საკითხებთან ერთად, რაც გამოწვეულია ვაჭრობის ხელსაყრელი პირობების მიღწევით და სამართლიანი და ანაზღაურებადი ფასებით, რომლითაც განვითარებადი ქვეყნები ბაზრობენ თავიანთ პროდუქტს, რათა შესაძლებელი გახდეს ეროვნული შემოსავლის გაზრდა და სოციალური განვითარების წინსვლის მიზნით.

მუხლი 8

თითოეულ მთავრობას აქვს უპირველესი როლი და საბოლოო პასუხისმგებლობა უზრუნველყოს თავისი ხალხის სოციალური წინსვლა და კეთილდღეობა, დაგეგმოს სოციალური განვითარების ღონისძიებები, როგორც ყოვლისმომცველი განვითარების გეგმების ნაწილი, ხელი შეუწყოს და გააძლიეროს ყველა ეროვნული ძალისხმევა ამ მიზნით და სოციალურ სტრუქტურაში აუცილებელი ცვლილებების შეტანა. სოციალური განვითარების ღონისძიებების დაგეგმვისას სათანადო მხედველობაში მიიღება განვითარებადი და განვითარებული ტერიტორიებისა და ქალაქებისა და სოფლების საჭიროებების მრავალფეროვნება თითოეულ ქვეყანაში.

მუხლი 9

სოციალური პროგრესი და განვითარება საერთაშორისო საზოგადოების საერთო საზრუნავია, რომელიც შეავსებს საერთაშორისო კოორდინირებული ქმედებით ხალხის ცხოვრების დონის ამაღლების ეროვნულ ძალისხმევას.

სოციალური პროგრესი და ეკონომიკური ზრდა მოითხოვს ყველა ერის საერთო ინტერესის აღიარებას ექსკლუზიურად მშვიდობიანი მიზნებისათვის და მთელი კაცობრიობის ინტერესებში, გარემოს ისეთ სფეროებში, როგორიცაა გარე სამყარო და ზღვა. კალაპოტი და ოკეანის ფსკერი და მისი ნიადაგი, ეროვნული იურისდიქციის ფარგლებს მიღმა, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის წესდების მიზნებისა და პრინციპების შესაბამისად.

ნაწილი II

მიზნები

სოციალური პროგრესი და განვითარება მიზნად ისახავს საზოგადოების ყველა წევრის ცხოვრების მატერიალური და სულიერი სტანდარტების უწყვეტ ამაღლებას, ადამიანის უფლებებისა და ძირითადი თავისუფლებების პატივისცემით და დაცვით, შემდეგი ძირითადი მიზნების მიღწევის გზით:

მუხლი 10

(ა) მუშაობის უფლების ყველა დონეზე და ყველას უფლების შექმნას პროფკავშირები და მშრომელთა ასოციაციები და კოლექტიური გარიგება; სრული პროდუქტიული დასაქმების ხელშეწყობა და უმუშევრობის და არასრულფასოვნების აღმოფხვრა; ყველასთვის სამართლიანი და ხელსაყრელი პირობების შექმნა, მათ შორის ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების პირობების გაუმჯობესება; შრომის სამართლიანი ანაზღაურების უზრუნველყოფა ყოველგვარი დისკრიმინაციის გარეშე, ასევე საკმარისად მაღალი მინიმალური ხელფასი სიცოცხლის ღირსეული დონის უზრუნველსაყოფად; მომხმარებლის დაცვა;

ბ) შიმშილისა და არასაკმარისი კვების აღმოფხვრა და სათანადო კვების უფლების გარანტია;

(გ) სიღარიბის აღმოფხვრა; ცხოვრების დონის სტაბილური გაუმჯობესებისა და შემოსავლების სამართლიანი და თანაბარი განაწილების უზრუნველყოფა;

(დ) ჯანმრთელობის უმაღლესი სტანდარტების მიღწევა და მთელი მოსახლეობის ჯანმრთელობის დაცვის უზრუნველყოფა, თუ ეს შესაძლებელია უფასოდ;

(ე) გაუნათლებლობის აღმოფხვრა და კულტურაზე საყოველთაო წვდომის უფლების უზრუნველყოფა, დაწყებითი საფეხურის უფასო სავალდებულო განათლება და ყველა დონეზე უფასო განათლება; უწყვეტი განათლების ზოგადი დონის ამაღლება;

(ვ) უზრუნველყოფა ყველასათვის, განსაკუთრებით დაბალი შემოსავლის ჯგუფებისა და მრავალშვილიანი ოჯახებისათვის, სათანადო საცხოვრებლით და საზოგადოებრივი მომსახურებით.

სოციალური პროგრესი და განვითარება თანაბრად უნდა ისახოს შემდეგი ძირითადი მიზნების პროგრესული მიღწევა:

მუხლი 11

(ა) სოციალური უზრუნველყოფის ყოვლისმომცველი სქემებისა და სოციალური კეთილდღეობის სერვისების უზრუნველყოფა; სოციალური უზრუნველყოფისა და დაზღვევის სქემების დამკვიდრება და გაუმჯობესება ყველა იმ პირისთვის, ვინც ავადმყოფობის, ინვალიდობის ან სიბერის გამო დროებით ან სამუდამოდ ვერ იშოვის საარსებო წყაროს, ამ პირებისა და მათი სათანადო ცხოვრების დონის უზრუნველსაყოფად. ოჯახები და დამოკიდებულნი;

ბ) დედისა და ბავშვის უფლებების დაცვა; ზრუნვა ბავშვების აღზრდასა და ჯანმრთელობაზე; ქალების და განსაკუთრებით მშრომელი დედების ჯანმრთელობისა და კეთილდღეობის დაცვის ღონისძიებების გატარება ორსულობისა და მათი შვილების ჩვილობის პერიოდში, ასევე იმ დედებისათვის, რომელთა შემოსავალი ოჯახის საარსებო წყაროს ერთადერთი წყაროა; ორსულობისა და დეკრეტული შვებულების და შემწეობების გაცემა შრომის ან ხელფასის დაკარგვის გარეშე;

გ) ბავშვების, მოხუცებისა და შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებების დაცვა და კეთილდღეობის უზრუნველყოფა; ფიზიკურად ან გონებრივად გაჭირვებულთა დაცვის უზრუნველყოფა;

(დ) ახალგაზრდების განათლება და მათ შორის ხელშეწყობა სამართლიანობისა და მშვიდობის, ხალხთა ურთიერთპატივისცემისა და ურთიერთგაგების იდეალებში; ეროვნული განვითარების პროცესში ახალგაზრდების სრული მონაწილეობის ხელშეწყობა;

(ე) სოციალური დაცვის ზომების უზრუნველყოფა და დანაშაულისა და დანაშაულის გამომწვევი პირობების აღმოფხვრა, განსაკუთრებით არასრულწლოვანთა დანაშაული;

ვ) გარანტია იმისა, რომ ყველა ინდივიდი, ყოველგვარი დისკრიმინაციის გარეშე, ინფორმირებული იქნება თავისი უფლებებისა და მოვალეობების შესახებ და მიიღებს აუცილებელ დახმარებას მათი უფლებების განხორციელებისა და დაცვისათვის.

სოციალური პროგრესი და განვითარება მიზნად ისახავს შემდეგი ძირითადი მიზნების მიღწევას:

მუხლი 12

(ა) პირობების შექმნა სწრაფი და მდგრადი სოციალური და ეკონომიკური განვითარებისათვის, განსაკუთრებით განვითარებად ქვეყნებში; საერთაშორისო ეკონომიკურ ურთიერთობებში ცვლილება; საერთაშორისო თანამშრომლობის ახალი და ეფექტური მეთოდები, რომლებშიც შესაძლებლობების თანასწორობა უნდა იყოს ისევე როგორც ერების პრეროგატივა, როგორც ცალკეულ ერში;

(ბ) დისკრიმინაციისა და ექსპლუატაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრა და ყველა სხვა პრაქტიკა და იდეოლოგია, რომელიც ეწინააღმდეგება გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ქარტიის მიზნებსა და პრინციპებს;

გ) ყველა სახის უცხოური ეკონომიკური ექსპლუატაციის აღმოფხვრა, განსაკუთრებით ის, რასაც ახორციელებენ საერთაშორისო მონოპოლიები, რათა ყველა ქვეყნის მოსახლეობამ შეძლოს სრულად ისარგებლოს თავისი ეროვნული რესურსებით.

სოციალური პროგრესი და განვითარება მიზნად ისახავს შემდეგი ძირითადი მიზნების მიღწევას:

მუხლი 13

(ა) განვითარებული და განვითარებადი ქვეყნების მიერ მეცნიერული და ტექნოლოგიური მიღწევების თანაბრად გაზიარება და მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის გამოყენების სტაბილური ზრდა საზოგადოების სოციალური განვითარების სასარგებლოდ;

ბ) მეცნიერულ, ტექნოლოგიურ და მატერიალურ პროგრესს და კაცობრიობის ინტელექტუალურ, სულიერ, კულტურულ და მორალურ წინსვლას შორის ჰარმონიული ბალანსის დამყარება;

გ) ადამიანის გარემოს დაცვა და გაუმჯობესება.

III ნაწილი

საშუალებები და მეთოდები

წინამდებარე დეკლარაციით განსაზღვრული პრინციპების საფუძველზე, სოციალური პროგრესისა და განვითარების მიზნების მიღწევა მოითხოვს საჭირო რესურსების მობილიზებას ეროვნული და საერთაშორისო მოქმედებებით, განსაკუთრებული ყურადღებით ისეთ საშუალებებსა და მეთოდებზე, როგორიცაა:

მუხლი 14

(ა) სოციალური პროგრესის და განვითარების დაგეგმვა, როგორც დაბალანსებული განვითარების საერთო დაგეგმვის ინტეგრირებული ნაწილი;

ბ) საჭიროების შემთხვევაში, სოციალური პოლიტიკის და პროგრამების შემუშავებისა და განხორციელების ეროვნული სისტემების ჩამოყალიბება და დაინტერესებული ქვეყნების მიერ რეგიონული განვითარების დაგეგმვის ხელშეწყობა, განსხვავებული რეგიონული პირობებისა და საჭიროებების გათვალისწინებით, განსაკუთრებით იმ რეგიონების განვითარებისათვის, რომლებიც ნაკლებად ხელსაყრელი ან განუვითარებელი დანარჩენ ქვეყნებთან შედარებით;

გ) ძირითადი და გამოყენებითი სოციალური კვლევების ხელშეწყობა, განსაკუთრებით საერთაშორისო კვლევები, რომლებიც გამოიყენება სოციალური განვითარების პროგრამების დაგეგმვისა და განხორციელებისათვის.

მუხლი 15

(ა) ზომების მიღება, რათა უზრუნველყოს საზოგადოების ყველა ელემენტის ეფექტური მონაწილეობა, საჭიროებისამებრ, ეკონომიკური და სოციალური განვითარების ეროვნული გეგმებისა და პროგრამების მომზადებასა და განხორციელებაში;

(ბ) ზომების მიღება ქვეყნების ეკონომიკურ, სოციალურ, კულტურულ და პოლიტიკურ ცხოვრებაში პოპულარული მონაწილეობის გაზრდის მიზნით ეროვნული სამთავრობო ორგანოების, არასამთავრობო ორგანიზაციების, კოოპერატივების, სოფლის ასოციაციების, მშრომელთა და დამსაქმებელთა ორგანიზაციების და ქალთა და ახალგაზრდულ ორგანიზაციებს, ისეთი მეთოდებით, როგორიცაა სოციალური და ეკონომიკური პროგრესისა და საზოგადოების განვითარების ეროვნული და რეგიონული გეგმები, სრულად ინტეგრირებული ეროვნული საზოგადოების მიღწევის მიზნით, სოციალური მობილობის პროცესის დაჩქარების და დემოკრატიული სისტემის კონსოლიდაციის მიზნით;

გ) საზოგადოებრივი აზრის მობილიზება, როგორც ეროვნულ, ასევე საერთაშორისო დონეზე, სოციალური პროგრესისა და განვითარების პრინციპებისა და მიზნების მხარდასაჭერად;

(დ) სოციალური ინფორმაციის გავრცელება ეროვნულ და საერთაშორისო დონეზე, რათა ხალხს გააცნობიეროს საზოგადოების ცვალებადი ვითარება მთლიანობაში და გააცნობიეროს მომხმარებელი.

მუხლი 16

(ა) ყველა ეროვნული რესურსის მაქსიმალური მობილიზება და მათი რაციონალური და ეფექტური გამოყენება; გაზრდილი და დაჩქარებული პროდუქტიული ინვესტიციების ხელშეწყობა სოციალურ და ეკონომიკურ სფეროებში და დასაქმებაში; საზოგადოების ორიენტაცია განვითარების პროცესზე;

(ბ) განვითარების სოციალური ასპექტების დასაფინანსებლად საჭირო საბიუჯეტო და სხვა რესურსების უზრუნველყოფა თანდათან იზრდება;

(გ) ეროვნული შემოსავლის თანაბარი განაწილების მიღწევა, მათ შორის, ფისკალური სისტემისა და მთავრობის ხარჯების გამოყენებით, როგორც შემოსავლების სამართლიანი განაწილებისა და გადანაწილების ინსტრუმენტი სოციალური პროგრესის ხელშეწყობის მიზნით;

(დ) ზომების მიღება, რომელიც მიზნად ისახავს განვითარებადი ქვეყნებიდან კაპიტალის ისეთი გადინების აღკვეთას, რომელიც ზიანს აყენებს მათ ეკონომიკურ და სოციალურ განვითარებას.

მუხლი 17

(ა) ზომების მიღება ინდუსტრიალიზაციის პროცესის დასაჩქარებლად, განსაკუთრებით განვითარებად ქვეყნებში, მისი სოციალური ასპექტების სათანადო გათვალისწინებით, მთელი მოსახლეობის ინტერესებიდან გამომდინარე; ადეკვატური ორგანიზაციისა და საკანონმდებლო ბაზის შემუშავება, რომელიც ხელს შეუწყობს ინდუსტრიული სექტორის განუწყვეტელ და მრავალფეროვან ზრდას; არასასურველი სოციალური ეფექტების დასაძლევად ზომები, რომლებიც შეიძლება გამოწვეული იყოს ურბანული განვითარებით და ინდუსტრიალიზაციით, მათ შორის ავტომატიზაციით; სოფლისა და ქალაქის განვითარებას შორის სათანადო ბალანსის დაცვა და, კერძოდ, ზომები, რომლებიც შექმნილია ჯანსაღი ცხოვრების პირობების უზრუნველსაყოფად, განსაკუთრებით მსხვილ სამრეწველო ცენტრებში;

(ბ) ურბანიზაციისა და ურბანული განვითარების პრობლემების დასაკმაყოფილებლად ინტეგრირებული დაგეგმვა;

გ) სოფლის განვითარების ყოვლისმომცველი სქემები სოფლის მოსახლეობის ცხოვრების დონის ამაღლების მიზნით და ხელს შეუწყობს ქალაქ-სოფლის ურთიერთობებს და მოსახლეობის განაწილებას, რაც ხელს შეუწყობს დაბალანსებულ ეროვნულ განვითარებას და სოციალურ პროგრესს;

(დ) საზოგადოების ინტერესებიდან გამომდინარე მიწების გამოყენების სათანადო ზედამხედველობის ღონისძიებები.

სოციალური პროგრესისა და განვითარების მიზნების მიღწევა თანაბრად მოითხოვს შემდეგი საშუალებებისა და მეთოდების განხორციელებას:

მუხლი 18

(ა) შესაბამისი საკანონმდებლო, ადმინისტრაციული და სხვა ზომების მიღება, რომელიც უზრუნველყოფს ყველას არა მხოლოდ პოლიტიკურ და სამოქალაქო უფლებებს, არამედ ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული უფლებების სრულ რეალიზაციას ყოველგვარი დისკრიმინაციის გარეშე;

(ბ) დემოკრატიულად დაფუძნებული სოციალური და ინსტიტუციური რეფორმების ხელშეწყობა და ცვლილების მოტივაცია, რომელიც ემყარება დისკრიმინაციისა და ექსპლუატაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრას და ხელს უწყობს ეკონომიკური და სოციალური პროგრესის მაღალ მაჩვენებლებს, მოიცავს მიწის რეფორმას, რომელშიც საკუთრება და გამოყენება მიწა გაკეთდება იმისათვის, რომ საუკეთესოდ მოემსახუროს სოციალური სამართლიანობისა და ეკონომიკური განვითარების მიზნებს;

გ) სასოფლო-სამეურნეო წარმოების გაძლიერების და დივერსიფიკაციის ზომების მიღება, მათ შორის, დემოკრატიული აგრარული რეფორმების განხორციელებით, საკვების ადექვატური და დაბალანსებული მიწოდების უზრუნველსაყოფად, მისი თანაბარი განაწილება მთელ მოსახლეობას შორის და კვების სტანდარტების გაუმჯობესება ;

(დ) მთავრობის მონაწილეობით დაბალბიუჯეტიანი საბინაო პროგრამების დანერგვის ღონისძიებების გატარება როგორც სოფლად, ასევე ქალაქებში;

ე) სატრანსპორტო და საკომუნიკაციო სისტემის განვითარება და გაფართოება, განსაკუთრებით განვითარებად ქვეყნებში.

მუხლი 19

(ა) უფასო მოსახლეობის ჯანმრთელობის მომსახურების გაწევა მთელი მოსახლეობისათვის და ადეკვატური პროფილაქტიკური და სამკურნალო საშუალებებისა და კეთილდღეობის სამედიცინო მომსახურების გაწევა ყველასთვის ხელმისაწვდომი;

(ბ) საკანონმდებლო ღონისძიებებისა და ადმინისტრაციული რეგულაციების ამოქმედება და დადგენა სოციალური უზრუნველყოფის სქემებისა და სოციალური მომსახურების ყოვლისმომცველი პროგრამების განსახორციელებლად და არსებული სერვისების გაუმჯობესება და კოორდინაცია;

გ) მიგრანტ მუშაკთა და მათი ოჯახებისათვის ზომების მიღება და სოციალური მომსახურების გაწევა, კონვენციის No.2 დებულებების შესაბამისად. შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის 97 და მიგრანტ მუშაკებთან დაკავშირებული სხვა საერთაშორისო დოკუმენტები;

(დ) ფსიქიკური ან ფიზიკურად შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა, განსაკუთრებით ბავშვებისა და ახალგაზრდების რეაბილიტაციისათვის შესაბამისი ღონისძიებების დაწესება, რათა მათ შეძლებისდაგვარად შეძლონ იყვნენ საზოგადოების სასარგებლო წევრები-ეს ზომები მოიცავს მკურნალობისა და ტექნიკური უზრუნველყოფის უზრუნველყოფას ტექნიკა, განათლება, პროფესიული და სოციალური ხელმძღვანელობა, სწავლება და შერჩევითი განთავსება და სხვა სახის დახმარება-და ისეთი სოციალური პირობების შექმნა, რომლებშიც შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირები არ იქნებიან დისკრიმინირებული მათი შეზღუდული შესაძლებლობის გამო.

მუხლი 20

(ა) პროფესიული კავშირებისათვის სრული დემოკრატიული თავისუფლებების უზრუნველყოფა; ყველა თანამშრომლის გაერთიანების თავისუფლება, მათ შორის კოლექტიური გარიგების და გაფიცვის უფლება; მშრომელი ადამიანების სხვა ორგანიზაციების შექმნის უფლების აღიარება; ეკონომიკურ და სოციალურ განვითარებაში პროფესიული კავშირების მზარდი მონაწილეობის უზრუნველყოფა; პროფესიული კავშირის ყველა წევრის ეფექტური მონაწილეობა ეკონომიკური და სოციალური საკითხების გადაწყვეტაში, რომლებიც გავლენას ახდენს მათ ინტერესებზე;

ბ) დასაქმებულთა ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების პირობების გაუმჯობესება შესაბამისი ტექნოლოგიური და საკანონმდებლო ღონისძიებების საშუალებით და ამ ღონისძიებების განსახორციელებლად მატერიალური წინაპირობების უზრუნველყოფით, მათ შორის სამუშაო საათების შეზღუდვით;

გ) სათანადო ზომების მიღება ჰარმონიული სამრეწველო ურთიერთობების განვითარებისათვის.

მუხლი 21

(ა) ეროვნული პერსონალისა და კადრების მომზადება, მათ შორის ადმინისტრაციული, აღმასრულებელი, პროფესიული და ტექნიკური პერსონალი, რომელიც საჭიროა სოციალური განვითარებისათვის და განვითარების საერთო გეგმებისა და პოლიტიკისათვის;

(ბ) ზოგადი, პროფესიული და ტექნიკური განათლების გაფართოებისა და გაუმჯობესების, ასევე სწავლებისა და გადამზადების გაფართოებისა და გაუმჯობესების დასაჩქარებლად ზომების მიღება, რომელიც უზრუნველყოფილი უნდა იყოს უფასოდ ყველა დონეზე;

(გ) განათლების ზოგადი დონის ამაღლება; ეროვნული საინფორმაციო მედიის განვითარება და გაფართოება და მათი რაციონალური და სრული გამოყენება მთელი მოსახლეობის უწყვეტი განათლებისათვის და სოციალური განვითარების ღონისძიებებში მისი მონაწილეობის წახალისების მიზნით; დასვენების კონსტრუქციული გამოყენება, განსაკუთრებით ბავშვებისა და მოზარდებისათვის;

(დ) ეროვნული და საერთაშორისო პოლიტიკისა და ღონისძიებების შემუშავება, რათა თავიდან იქნას აცილებული "ტვინის გადინება" და თავიდან იქნას აცილებული მისი უარყოფითი შედეგები.

მუხლი 22

(ა) პოლიტიკისა და ღონისძიებების შემუშავება და კოორდინაცია, რომლებიც შექმნილია ოჯახის, როგორც საზოგადოების ძირითადი ერთეულის, ძირითადი ფუნქციების გასაძლიერებლად;

ბ) მოსახლეობის სფეროში პროგრამების შემუშავება და ჩამოყალიბება, საჭიროებისამებრ, ეროვნული დემოგრაფიული პოლიტიკის ფარგლებში და კეთილდღეობის სამედიცინო მომსახურების ფარგლებში, მათ შორის განათლება, პერსონალის მომზადება და ოჯახებისთვის ცოდნის მიწოდება. აუცილებელი საშუალებები, რათა მათ შეძლონ თავიანთი შვილების რაოდენობისა და ინტერვალის თავისუფლად და პასუხისმგებლობით განსაზღვრის უფლების განხორციელების უფლება;

(გ) ბავშვთა და მომუშავე მშობლების ინტერესებიდან გამომდინარე ბავშვზე ზრუნვის შესაბამისი დაწესებულებების შექმნა.

სოციალური პროგრესის და განვითარების მიზნების მიღწევა საბოლოოდ მოითხოვს შემდეგი საშუალებებისა და მეთოდების განხორციელებას:

მუხლი 23

(ა) გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის განვითარების პოლიტიკის ფარგლებში განვითარებადი ქვეყნებისთვის ეკონომიკური ზრდის ტემპის სამიზნეების დადგენა, იმდენად მაღალი, რომ გამოიწვიოს მათი ზრდის ტემპის მნიშვნელოვანი დაჩქარება;

(ბ) უკეთესი პირობებით უფრო დიდი დახმარების გაწევა; მთლიანი ეროვნული პროდუქტის მინიმუმ 1 პროცენტის დახმარების მოცულობის მიზნობრივი განხორციელება ეკონომიკურად მოწინავე ქვეყნების საბაზრო ფასებით; განვითარებადი ქვეყნების დაკრედიტების პირობების ზოგადი შემსუბუქება სესხებზე დაბალი საპროცენტო განაკვეთებით და სესხების დაფარვის ხანგრძლივი საშეღავათო პერიოდით და გარანტიით, რომ ასეთი სესხების გამოყოფა მკაცრად დაფუძნებული იქნება სოციალურ-ეკონომიკურ კრიტერიუმებზე, ყოველგვარი პოლიტიკური მოსაზრებები;

გ) ტექნიკური, ფინანსური და მატერიალური დახმარების გაწევა, როგორც ორმხრივი, ასევე მრავალმხრივი, მაქსიმალურად და ხელსაყრელი პირობებით, და საერთაშორისო დახმარების გაუმჯობესებული კოორდინაცია ეროვნული განვითარების გეგმების სოციალური მიზნების მისაღწევად;

(დ) განვითარებადი ქვეყნებისათვის ტექნიკური, ფინანსური და მატერიალური დახმარების გაწევა და ხელსაყრელი პირობები, რათა ხელი შეუწყოს იმ ქვეყნების მიერ მათი ეროვნული რესურსების და ბუნებრივი სიმდიდრის პირდაპირ ექსპლუატაციას, რათა ამ ქვეყნების ხალხებს შეეძლოთ სრულად ისარგებლონ თავიანთი ეროვნული რესურსები;

ე) საერთაშორისო ვაჭრობის გაფართოება თანასწორობისა და დისკრიმინაციის პრინციპების საფუძველზე, საერთაშორისო ვაჭრობაში განვითარებადი ქვეყნების პოზიციის გასწორება ვაჭრობის თანაბარი პირობებით, ექსპორტისთვის შეღავათების ზოგადი არა საპასუხო და არადისკრიმინაციული სისტემა განვითარებადი ქვეყნებისათვის განვითარებული ქვეყნებისათვის, ზოგადი და ყოვლისმომცველი სასაქონლო შეთანხმებების დამყარება და განხორციელება და საერთაშორისო ინსტიტუტების მიერ გონივრული ბუფერული აქციების დაფინანსება.

მუხლი 24

(ა) საერთაშორისო თანამშრომლობის გაღრმავება სოციალური პროგრესისა და განვითარების შესახებ ინფორმაციის, ცოდნისა და გამოცდილების საერთაშორისო გაცვლის უზრუნველსაყოფად;

ბ) სხვადასხვა შესაძლო საერთაშორისო ტექნიკური, სამეცნიერო და კულტურული თანამშრომლობა და სხვადასხვა ეკონომიკური და სოციალური სისტემის მქონე ქვეყნების გამოცდილების ორმხრივი გამოყენება, ურთიერთსასარგებლო და ეროვნული სუვერენიტეტის მკაცრი დაცვით და პატივისცემით ;

(გ) მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ზრდა სოციალური და ეკონომიკური განვითარებისათვის; ტექნოლოგიების, მათ შორის ნოუ-ჰაუს და პატენტების გადაცემის და გაცვლის ღონისძიებები განვითარებადი ქვეყნებისათვის.

მუხლი 25

(ა) ადამიანის გარემოს დაცვისა და გაუმჯობესების სამართლებრივი და ადმინისტრაციული ზომების დაწესება, როგორც ეროვნულ, ასევე საერთაშორისო დონეზე;

ბ) შესაბამისი საერთაშორისო რეჟიმების შესაბამისად, გარემოს ისეთი რესურსების რესურსების გამოყენება და ექსპლუატაცია, როგორიცაა გარე სივრცე და ზღვის ფსკერი და ოკეანის ფსკერი და მისი ნიადაგი, ეროვნული იურისდიქციის ფარგლებს მიღმა, რათა ყველა ქვეყანაში ეკონომიკური და სოციალური პროგრესისა და განვითარების მისაღწევად ხელმისაწვდომი ეროვნული რესურსების დამატება, მიუხედავად მისი გეოგრაფიული მდებარეობისა, განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობა განვითარებადი ქვეყნების ინტერესებს და საჭიროებებს.

მუხლი 26

ზიანის ანაზღაურება, იქნება ეს სოციალური თუ ეკონომიკური ხასიათის-მათ შორის რესტიტუცია და ანაზღაურება-გამოწვეული აგრესიის შედეგად და აგრესორის მიერ ტერიტორიის უკანონო ოკუპაციის შედეგად.

მუხლი 27

(ა) ზოგადი და სრული განიარაღების მიღწევა და თანდათანობით გამოთავისუფლებული რესურსების მიწოდება, რათა გამოყენებულ იქნას ეკონომიკური და სოციალური წინსვლისთვის ხალხის კეთილდღეობისთვის ყველგან და, განსაკუთრებით, განვითარებადი ქვეყნების სასარგებლოდ;

ბ) განიარაღების ხელშემწყობი ზომების მიღება, მათ შორის, მათ შორის, ბირთვული იარაღის გამოცდების სრული აკრძალვა, ქიმიური და ბაქტერიოლოგიური (ბიოლოგიური) იარაღის შემუშავების, წარმოებისა და მარაგის აკრძალვა და ოკეანეების დაბინძურების პრევენცია და შიდა წყლები ბირთვული ნარჩენებით.

გაზიარება