7 შეკითხვა და პასუხი ადამიანის უფლებების შესახებ

1. როგორ შეიძლება იმის მტკიცება, რომ ადამიანის უფლებები უნივერსალურია, როცა მთელ მსოფლიოში არიან ადამიანები, რომლებიც იტანჯებიან მათი უფლებების დარღვევით?

და მაინც ამ ადამიანებს აქვთ უფლებები. ის, რომ მათ ასე ექცევიან, ეწინააღმდეგება არა მხოლოდ მორალურ სტანდარტებს, არამედ შეთანხმებულ საერთაშორისო სტანდარტებსაც. დამრღვევი სახელმწიფოების წარმომადგენლები საერთაშორისო სამართლის მიხედვით ითვლებიან დამნაშავედ და ზოგიერთი ქვეყანა ფაქტობრივად „დაისაჯა“ ამის გამო საერთაშორისო თანამეგობრობის მიერ სანქციების ან თუნდაც სამხედრო საშუალებების გამოყენებით. თუმცა, ასეთი ზომების გამოყენებისას ხშირად შესაძლებელია თვითნებობა, ვინაიდან ისინი დამოკიდებულია არა იმდენად უფლებების დარღვევის ხარისხზე, არამედ სხვა ქვეყნების ინტერესებზე. სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლოს დაარსებით შესაძლებელია ცოტათი მივუახლოვდეთ ამ სამართლებრივი ხარვეზის დაფარვას. როგორც რომის სტატუტის მიხედვით პირველი მუდმივი სასამართლო ორგანო, ამ სასამართლოს აქვს უფლება დაასრულოს დაუსჯელობა მათთვის, ვინც ჩაიდინა ყველაზე მძიმე დანაშაულები საერთაშორისო საზოგადოების წინააღმდეგ: გენოციდი, კაცობრიობის წინააღმდეგ ჩადენილი დანაშაულები და ომის დანაშაულებები.

2. რა სარგებლობა მოაქვს ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციას, თუ არ არსებობს აღსრულების მექანიზმი?

მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო სასამართლო, რომელიც განიხილავს მთავრობებს ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის მუხლების მიხედვით, ჯერ არ არსებობს, ამ დოკუმენტს უდიდესი ისტორიული მნიშვნელობა აქვს და დღესაც აგრძელებს მთავრობების საქმიანობის შეფასების საერთაშორისო ეტალონს. დღეს მთავრობებმა იციან, რომ დეკლარაციაში ჩამოთვლილი ადამიანის უფლებების მიზანმიმართული დარღვევის შემთხვევაში, ისინი სხვა ქვეყნების მთავრობების მიერ დაგმობის ან თუნდაც რაიმე სახის სანქციების მიღების პერსპექტივის წინაშე დგანან. ეს პროცესი ყოველთვის არ არის მთლიანად ობიექტური (!), მაგრამ ჯერ კიდევ გაკეთდა დასაწყისი. დეკლარაცია ასევე გახდა თითქმის ყველა შემუშავებული საერთაშორისო ხელშეკრულების საფუძველი, რომლებიც (მეტ-ნაკლებად) უზრუნველყოფილია კანონის აღსრულების მექანიზმით.

3. რა სარგებლობა მოაქვს ჩემთვის „ადამიანის უფლებებს“, თუ ჩემი მთავრობა ყოველდღიურად არღვევს უბრალო ხალხის უფლებებს და არ აწუხებს საერთაშორისო დაგმობა?

ისევ და ისევ, ეს მხოლოდ დასაწყისია, ასეთი უფლებები საერთოდ არ ჯობია. გარკვეულ გარემოებებში და სწორი მიდგომით, ადამიანის უფლებებს შეუძლიათ გავლენა მოახდინონ მთავრობაზე და ის შეცვლის მის პრაქტიკას, თუ არა მთლიანად, მაშინ ნაწილობრივ. ხანდახან - განსაკუთრებით უხეში ან განსაკუთრებით ხშირი დარღვევების შემთხვევაში - ასეთი ცვლილება შეიძლება სიზმარში მოგეჩვენოთ, მაგრამ ისტორიამ არაერთხელ დაამტკიცა, რომ ეს შესაძლებელია. გარდა ამისა, დღეს ამის უფრო მეტი შესაძლებლობაა, ვიდრე ბოლო დრომდე იყო. ცვლილებების პროცესი შეიძლება ნელი იყოს, მაგრამ ის ფაქტი, რომ ადამიანებს აქვთ გარკვეული უფლებები, რომლებიც სულ უფრო მეტად არის აღიარებული მთელ მსოფლიოში (და, შესაბამისად, მთავრობების მხრიდან მაინც იპყრობს ყურადღებას) გვაძლევს ძლიერ იარაღს და მნიშვნელოვან უპირატესობას.

4. თუ მე პატივს ვცემ სხვის უფლებებს, ნიშნავს თუ არა ეს იმას, რომ მათ უნდა მივცე ნება, რაც უნდათ გააკეთონ?

 არა, ეს არ ნიშნავს, რომ მათი სურვილები გამოიწვევს თქვენი ან სხვისი უფლებების დარღვევას. თუმცა, შეიძლება ღირდეს დაფიქრება, თუ ზედმეტ მოთხოვნებს უყენებთ თქვენი უფლებების ზომას - ვიღაცის საქციელმა შეიძლება გაღიზიანდეთ ან არასწორად მოგეჩვენოთ, მაგრამ ეს სულაც არ არღვევს თქვენს უფლებებს. ამიტომ, თუ გინდათ, რომ სხვამ მოგცეთ საშუალება მოიქცეთ ისე, როგორც თქვენ გსურთ, თქვენ უნდა გამოუმუშავოთ უფრო ტოლერანტული დამოკიდებულება სხვების ქცევის მიმართ!

5. ჩემი უფლებების დასაცავად შემიძლია თუ არა რაიმე ზომების მიღება, მათ შორის ძალადობრივი?

როგორც წესი, არა. მაგრამ ეფექტური თავდაცვის შემთხვევაში ძალის კანონიერი გამოყენება დასაშვებია იმ საფრთხის ხარისხის შესაბამისად, რომელიც გემუქრებათ. ძალის გამოყენება მიუღებელია თქვენთვის მიყენებული ზიანისათვის „შურისძიების“ მიზნით და შესაძლებელია მხოლოდ შემდგომი ზიანის თავიდან ასაცილებლად. წამება არავითარ შემთხვევაში არ არის მისაღები.

6. რატომ უნდა პატივი ვცე სხვის უფლებებს, თუ სხვები არ პატივს სცემენ ჩემს უფლებებს?

პირველ რიგში, იმიტომ, რომ სხვისი უფლებების არ პატივს სცემთ, თქვენ თავად შეგიძლიათ უბედურებაში მოხვდეთ; მეორე, იმიტომ, რომ სხვები იმსახურებენ თქვენს პატივისცემას უბრალოდ ადამიანურად ყოფნით; და მესამე, იმიტომ, რომ ამით თქვენ აძლევთ მაგალითს სხვებისთვის, რაც უფრო სავარაუდოა, რომ თქვენც პატივისცემით მოგეპყრობიან. თუმცა, საბოლოო ჯამში, ყველაფერი შენზეა დამოკიდებული, როგორი ადამიანი გინდა იყო და რა სამყაროში გინდა ცხოვრება. ასე რომ, შეიძლება გაგიკვირდეთ, რას იტყვიან თქვენზე, თუ ისე მოიქცევით, ვისი ქცევაც არ მოგწონთ. ან დაფიქრდით, როგორი იქნებოდა ჩვენი სამყარო, თუ ყველამ ერთმანეთის უფლებები თვალის სანაცვლოდ დაარღვია.

7. რატომ უნდა ჩაითვალოს უფლებების დაცვის ღირსად ის, ვინც სხვის უფლებებს ყველაზე არაადამიანურად არღვევს?

ადამიანის უფლებათა თეორიის ამ ნაწილთან დათანხმება ალბათ ისეთივე რთულია, როგორც საჭიროა. ზოგჯერ შეიძლება ჩანდეს, რომ ზოგიერთ ადამიანში იმდენად უმნიშვნელო ადამიანური თვისებებია, რომ ისინი მხოლოდ პირობითად შეიძლება ჩაითვალოს ადამიანებად. ამასთან დაკავშირებით, მნიშვნელოვანია აღინიშნოს შემდეგი:

ჯერ ერთი, ზოგიერთი ადამიანის ერთი შეხედვით არაადამიანურობის მიუხედავად, რაღაცნაირი ჰუმანურობა ყველაშია. კრიმინალებს უყვართ დედა, შვილები, ცოლ-ქმარი - უყვართ ვინმე მაინც. კრიმინალები გრძნობენ ტკივილს, მარტოობას, სასოწარკვეთას და ეჭვიანობას და სურთ მათი აღიარება, დაფასება, მხარდაჭერა, სიყვარული და გაგება. ყველა მათგანი - თითოეული მათგანი - ნაცნობია, თუ უმეტესობა არა, მაშინ მაინც ზოგიერთი წმინდა ადამიანური გრძნობა. და ეს აქცევს მათ ადამიანებს და ადამიანებს, რომლებიც იმსახურებენ ჩვენს პატივისცემას.

მეორეც, კრიმინალებისთვის იგივე ტანჯვის მიყენების სურვილით, რაც მათ სხვებს მიაყენეს, ჩვენ საკუთარ თავს არანაირ სიკეთეს არ მივაღწევთ: ასეთი გრძნობები მხოლოდ პატივისცემის ღირსი ვართ.

მესამე, თუნდაც კრიმინალი მოულოდნელად გამოჩნდეს „ადამიანის“ სამოსით, მაგრამ მოკლებული ადამიანურ თვისებებს (და ეს აქამდე არასდროს მომხდარა), რომელ ჩვენგანს შეეძლო სრული დარწმუნებით ეთქვა, რომ ეს ადამიანი არ არის? რა კრიტერიუმებით ვიხელმძღვანელებდით? იქნებ იმიტომ, რომ არ შეუძლია შეიყვაროს და უყვარდეს? მაგრამ რა მოხდება, თუ ამ მოსაზრებაში ვცდებით?

მესამე პუნქტი გვახსენებს, რომ უნდა ვიფიქროთ იმაზე, თუ რამდენად სარისკოა კაცობრიობისთვის, როგორც მთლიანობაში, ზოგს დაავალოს სხვების განსჯა, თუ ასეთი გადაწყვეტილების შედეგები საშინელი და შეუქცევადი იქნება. ჩვენ ნამდვილად გვინდა შევქმნათ სამყარო, სადაც შესაძლებელია ასეთი სასჯელები და სადაც ინდივიდებს უბრალოდ უარს ეუბნებიან ადამიანის უფლებებს და, შესაბამისად, უფლებას, იწოდებოდნენ ადამიანები? მაგრამ სწორედ ასეთ მშვიდობას მივიღებთ ყველა ადამიანის უფლებათა აბსოლუტური უნივერსალურობის გარეშე.

გაზიარება