პირადი თავისუფლებისა და პიროვნების უსაფრთხოების უფლება

​პირადი თავისუფლებისა და უსაფრთხოების უფლება და თვითნებური დაკავებისა და პატიმრობისგან თავისუფლება ადამიანის უფლებების ფარგლებშია და ექვემდებარება შიდა კანონმდებლობას და საერთაშორისო სამართალს.

​პირადი თავისუფლების უფლება მოითხოვს, რომ პირები არ დაექვემდებარონ დაკავებას ან პატიმრობას, გარდა კანონით გათვალისწინებული შემთხვევებისა და იმ პირობით, რომ არც დაკავება და არც პტიმრობა არ არის თვითნებური. ეს უფლება ვრცელდება დაკავების ყველა ფორმაზე, სადაც ადამიანები თავისუფლებას ართმევენ. უსაფრთხოების უფლება ქვეყნისგან მოითხოვს გონივრული ნაბიჯების გადადგმას ინდივიდის ფიზიკური უსაფრთხოების დასაცავად.
​
პიროვნების უსაფრთხოებისა და თვითნებური პატიმრობისგან თავისუფლების უფლება მოცემულია სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების საერთაშორისო პაქტის (ICCPR) მე-9 მუხლში. მე-9 მუხლი ასევე ანიჭებს უამრავ სხვა უფლებას დაკავებულ ან დაკავებულ პირებს:

• ყველას აქვს თავისუფლებისა და პირადი უსაფრთხოების უფლება. დაუშვებელია თვითნებური დაკავება ან დაპატიმრება. არ შეიძლება თავისუფლების აღკვეთა, გარდა კანონით დადგენილი საფუძვლებისა და წესით.

• ნებისმიერ დაკავებულს დაკავების დროს უნდა ეცნობოს მისი დაკავების მიზეზების შესახებ და დაუყოვნებლივ უნდა ეცნობოს მის მიმართ წაყენებული ბრალდების შესახებ.

• სისხლის სამართლის ბრალდებით დაკავებული ან დაპატიმრებული ნებისმიერი პირი დაუყოვნებლივ უნდა წარედგინოს მოსამართლეს ან სხვა ოფიცერს, რომელიც კანონით უფლებამოსილია განახორციელოს სასამართლო ხელისუფლება და აქვს გონივრული სასამართლო პროცესის ან გათავისუფლების უფლება. სასამართლოს მოლოდინში მყოფი პირების დაკავება არ არის ზოგადი წესი, მაგრამ გათავისუფლება შეიძლება დაექვემდებაროს სასამართლოში გამოცხადების გარანტიას.
• დაკავების ან პატიმრობის შედეგად თავისუფლება აღკვეთილ პირს უფლება აქვს მიმართოს სასამართლოს, რათა სასამართლომ დაუყოვნებლად გადაწყვიტოს მისი დაკავების კანონიერება და დაკავების უკანონო არსებობის შემთხვევაში - მისი  გათავისუფლება.
• ყველას, ვინც გახდა უკანონო დაკავების ან პატიმრობის მსხვერპლი, უფლება აქვს მიიღოს სავალდებულო კომპენსაციას.
           
ამ მიმართულებებით ქვეყნის კანონმდებლობა:

• უფლებას აძლევს სამთავრობო უწყებას საჭიროების შემთხვევაში დააკავოს პირი
• უზრუნველყოფს სპეციალური უფლებამოსილებებით აჭურვას პირის გარკვეული მიზნებისთვის დასაკავებლად, მათ შორის ეროვნული უსაფრთხოებისთვის
• საშუალებას აძლევს საჯარო ხელისუფლებას შემოფარგლოს ტერიტორია და გააკონტროლონ მასში მოძრაობა
• უფლებას აძლევს პირის დაკავებას ფსიქიკურ ჯანმრთელობასთან ან ინფექციურ დაავადებასთან დაკავშირებული მიზეზების გამო
• დახმარებას უწევს უცხო სახელმწიფოს დაკავების შესაძლებლობების გაძლიერებაში.

პირადი თავისუფლების უფლება მოითხოვს, რომ არ მოხდეს პირების დაკავება ან დაპატიმრება, გარდა კანონით გათვალისწინებული შემთხვევებისა და იმ პირობით, რომ თავად კანონი და მისი აღსრულების წესი არ არის თვითნებური.

გაეროს ადამიანის უფლებათა კომიტეტმა ნათლად განაცხადა, რომ დაპატიმრება ან დაკავება შეიძლება იყოს ნებადართული ეროვნული კანონმდებლობით, მაგრამ მაინც შეიძლება იყოს თვითნებური. კომიტეტმა განაცხადა, რომ „თვითნებობა“ არ უნდა გაიგივდეს „უკანონოობასთან“, არამედ უნდა იქნას განმარტებული უფრო ფართოდ, მათ შორის შეუსაბამობის, უსამართლობის და პროგნოზირებადობის ნაკლებობის ელემენტები.

შიდა კანონმდებლობამ უნდა განსაზღვროს დაკავებისა და პატიმრობის საფუძველი და პროცედურები. თუმცა, ეროვნული კანონმდებლობის მიხედვით დაკავება ან პატიმრობა შეიძლება ეწინააღმდეგებოდეს მე-9 მუხლს, თუ ეს თვითნებურია.

დაპატიმრება ან პატიმრობა შეიძლება იყოს თვითნებური, თუ ეს არ არის გონივრული და აუცილებელი რაიმე გარემოებებში.

შიდა კანონმდებლობის შემთხვევაში, დაგვიანება არ უნდა აღემატებოდეს რამდენიმე დღეს. შეესაბამება თუ არა წინასწარი პატიმრობის ვადა მე-9 მუხლს, დამოკიდებული იქნება რიგ ფაქტორებზე, მათ შორის ბრალდების სიმძიმეზე და შესაძლო სასჯელის სიმძიმეზე.

ბავშვებს შეუძლიათ ისარგებლონ ICCPR-ის მე-9 მუხლით გათვალისწინებულ უფლებებით მოზრდილებთან თანაბარ საფუძველზე. გარდა ამისა, ბავშვის უფლებათა კონვენციის 37-ე მუხლის შესაბამისად, ბავშვის დაკავება ან თავისუფლების აღკვეთა უნდა განიხილებოდეს როგორც უკიდურესი ზომა და უმოკლეს დროში.

გაზიარება

გაზიარება