ადამიანის უფლებათა დარღვევების კლასიფიკაცია

სახელმწიფო პირდაპირ თუ ირიბად არღვევს ადამიანის უფლებებს. დარღვევები შეიძლება იყოს განზრახ ჩადენილი სახელმწიფოს მიერ ან სახელმწიფოს მიერ დარღვევის თავიდან აცილების გამო.

როდესაც სახელმწიფო მონაწილეობს ადამიანის უფლებების დარღვევაში, შეიძლება ჩაერთონ სხვადასხვა აქტორები, როგორიცაა პოლიცია, მოსამართლეები, პროკურორები, ხელისუფლების წარმომადგენლები და სხვა. დარღვევა შეიძლება იყოს ფიზიკური, როგორიცაა პოლიციის სისასტიკე, ხოლო ისეთი უფლებები, როგორიცაა სამართლიანი სასამართლოს უფლება, ასევე შეიძლება დაირღვეს, როდესაც ფიზიკური ძალადობა არ არის გამოყენებული.

მეორე ტიპის დარღვევა - სახელმწიფოს არასათანადო მოქმედება სხვათა დასაცავად - ხდება მაშინ, როდესაც არსებობს კონფლიქტი ინდივიდებსა თუ ჯგუფებს შორის საზოგადოებაში. თუ სახელმწიფო არაფერს აკეთებს ჩარევისთვის და დაუცველი ადამიანებისა და ჯგუფების დასაცავად, ასეთ შემთხვევაში ის არღვევს სხვათა უფლებებს.

შეერთებულ შტატებში სახელმწიფომ ვერ დაიცვა შავკანიანი ამერიკელები, როდესაც ლინჩი მთელ ქვეყანაში იყო გავრცელებული. ვინაიდან ლინჩზე პასუხისმგებელი პირებიდან ბევრი ასევე იყო ხელისუფლების წარმომადგენლები (როგორიცაა პოლიცია), ეს არის მაგალითი იმისა, რომ ორივე სახის დარღვევა ხდებოდა ერთდროულად.

სამოქალაქო, პოლიტიკური, ეკონომიკური, კულტურული და სოციალური უფლებები შეიძლება დაირღვეს სხვადასხვა გზით. მიუხედავად იმისა, რომ ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციაში და იურიდიულად სავალდებულო საერთაშორისო პაქტებში (ICCPR, CESCR) განხილული ყველა უფლება მნიშვნელოვანია, არსებობს გარკვეული სახის დარღვევები, რომლებსაც ჩვენ უფრო სერიოზულად მივიჩნევთ.

სამოქალაქო უფლებები, რომელიც მოიცავს სიცოცხლის, უსაფრთხოებისა და კანონის წინაშე თანასწორობის უფლებას, ბევრი მიიჩნევს „პირველი თაობის“ უფლებად. პოლიტიკური უფლებები, მათ შორის სამართლიანი სასამართლოს უფლება და ხმის მიცემის უფლება, ასევე მიეკუთვნება ამ კატეგორიას.

სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებები ირღვევა გენოციდით, წამებითა და თვითნებური დაპატიმრებით. ეს დარღვევები ხშირად ხდება ომის დროს და როდესაც ადამიანის უფლებების დარღვევა იკვეთება შეიარაღებული კონფლიქტის კანონების დარღვევასთან, ამას ომის დანაშაული ეწოდება.

კონფლიქტმა ასევე შეიძლება გამოიწვიოს გამოხატვის თავისუფლებისა და მშვიდობიანი შეკრების უფლების დარღვევა. სახელმწიფოები, როგორც წესი, პასუხისმგებელნი არიან დარღვევებზე, რადგან ისინი ცდილობენ შეინარჩუნონ კონტროლი და დათრგუნონ მეამბოხე სოციალური ძალები. პოლიტიკური უფლებების რეპრესია მრავალი ხელისუფლების საერთო ტაქტიკაა სამოქალაქო არეულობის დროს.

ადამიანის სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების დარღვევა ყოველთვის არ არის დაკავშირებული კონკრეტულ კონფლიქტებთან და შეიძლება მოხდეს ნებისმიერ დროს. ადამიანებით ვაჭრობა ამჟამად ერთ-ერთი ყველაზე სერიოზული პრობლემაა გლობალური მასშტაბით, რადგან მილიონობით მამაკაცი, ქალი და ბავშვი იძულებულია შრომისა და სექსუალური ექსპლუატაციისკენ. რელიგიური დისკრიმინაცია ასევე ძალიან გავრცელებულია მსოფლიოს მრავალ ადგილას. ეს დარღვევები ხშირად ხდება იმიტომ, რომ სახელმწიფო არ იცავს დაუცველ ჯგუფებს.

როგორც ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციაშია აღწერილი, ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული უფლებები მოიცავს მუშაობის უფლებას, განათლების უფლებას და უფლებას ფიზიკურ და ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე. როგორც ადამიანის ყველა უფლება, ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული უფლებები შეიძლება დაირღვეს სახელმწიფოებმა და სხვა აქტორებმა.

გაეროს ადამიანის უფლებათა უმაღლესი კომისრის ოფისი გთავაზობთ რამდენიმე მაგალითს, თუ როგორ შეიძლება დაირღვეს ეს უფლებები:

•  წყლის დაბინძურება, როგორიცაა საზოგადოებრივი ობიექტების ნარჩენები (ჯანმრთელობის უფლება)
•  ადამიანების იძულებითი გაყვანა სახლებიდან (ადეკვატური საცხოვრებლის უფლება)
•  ჯანდაცვის სერვისებზე და ინფორმაციაზე უარის თქმა (ჯანმრთელობის უფლება)
•  დისკრიმინაცია სამსახურში რასის, სქესის და სექსუალური ორიენტაციის საფუძველზე (შრომის უფლება)
•  დეკრეტული შვებულების მინიჭება (ოჯახის დაცვა და დახმარება)
•  საკმარისი მინიმალური ხელფასის გადაუხდელობა (უფლება სამუშაოზე)
•  მოსწავლეთა სეგრეგაცია ინვალიდობის ნიშნით (განათლების უფლება)
•  უმცირესობების/ძირძველი ენების გამოყენების აკრძალვა (კულტურულ ცხოვრებაში მონაწილეობის უფლება)

ადამიანის უფლებათა ხელშეკრულებებში ადამიანის უფლებების დაცვისა და ხელშეწყობის პასუხისმგებლობის ძირითადი ტვირთი სახელმწიფოებს ეკისრებათ.

როდესაც მთავრობა ახდენს ხელშეკრულების რატიფიცირებას, ის იღებს სამმაგ ვალდებულებას. მათ პატივი უნდა სცენ და დაიცვან ადამიანის უფლებები. როდესაც ხდება დარღვევები, ხელისუფლების ამოცანაა ჩაერიოს და პასუხისმგებელი პირების პასუხისგებაში მისცეს.

ეს არ ნიშნავს იმას, რომ სამოქალაქო საზოგადოების წევრები ასევე არ არიან პასუხისმგებელი ადამიანის უფლებების დარღვევის პრევენციაზე. ბიზნესი და ინსტიტუტები უნდა დაემორჩილონ დისკრიმინაციის კანონებს და ხელი შეუწყონ თანასწორობას, ხოლო თითოეულმა ინდივიდმა პატივი უნდა სცეს სხვათა უფლებებს.

როდესაც მთავრობები პირდაპირ ან ირიბად არღვევენ ადამიანის უფლებებს, სამოქალაქო საზოგადოებამ მათ პასუხისმგებლობა უნდა დააკისროს და ხმამაღლა ისაუბროს. საერთაშორისო თანამეგობრობას ასევე ეკისრება მოვალეობა, მონიტორინგი გაუწიოს მთავრობებს და მათ ადამიანთა უფლებების მდგომარეობას. დარღვევები ყოველთვის ხდება, მაგრამ მათი იდენტიფიცირება ყოველთვის საჭიროა.

გაზიარება

გაზიარება